07 feb Merk & gietijzeren pan: Copco
In mijn reeks blogs met de titel “Merk & gietijzeren pan” vertel ik je over gietijzeren pannen en hun verschillende merken. Over het ontstaan, de geschiedenis, ontwerpen, modellen, mensen, opkomst en (soms) de teloorgang. Veel leesplezier!
Wanneer ik aan het merk Copco denk dan zie ik zowel de kleurrijke als zwarte gietijzeren kitchenalia direct voor me en het fraaie minimalisme dat Scandinavisch design vaak kenmerkt. Kijk maar:
En op de vele gietijzeren items prijkt de al even nordic klinkende naam Michael Lax.
Onmiskenbaar Scandinavisch dus. Toch?
Historie van Copco
Om de herkomst en de historie van Copco te achterhalen moeten we eerst terug in de tijd. Ver terug! Het begint met de oprichting in 1853 van een ijzergieterij in het Noord-Deense Nykøbing Mors onder de naam N.A. Christensen & Co. De firma legde zich, zoals de meeste gieterijen in die tijd, grotendeels toe op productie van gietijzeren kachels en potten en pannen.
Duidelijk en héél Scandinavisch. Totdat…
… een nieuw merk gietijzeren pan opduikt: Copco.
Halverwege de jaren ’60 verschijnen er namelijk advertenties in een Deens blad voor gietijzeren pannen en kookwaar onder het merk Nacco (afkomstig van N.A. Christensen & Co) van het bedrijf Morsø. N.A. Christensen heeft zijn naam veranderd in IJzergieterij Morsø. De advertentie vermeldt dat deze kleurrijke Nacco-gietsels zijn ontworpen door het ontwerpbureau Bernardotte & Bjørn.
Samuel Farber
Enkele jaren eerder aan de andere kant van de grote plas heeft een Amerikaan in 1960 een “cookware”-bedrijf opgericht: Copco Inc. Het is Samuel Farber, zoon van een Russische immigrant uit New York. Zijn vader had al een bedrijf in o.a. aluminium serveerschalen en zijn oom runde ook al een onderneming in kookwaren onder de naam Farberware. Ah, de appel valt dus niet ver van de boom!
Niet lang na de Nacco-advertentie verschijnt een Copco-advertentie met gietijzeren pannen van fabrikant… Morsø! De ontwerper van dienst is nu ene Michael Lax, zo meldt de reclame trots.
Uit enkele Amerikaanse artikelen blijkt dat Sam Farber voor zijn Amerikaanse thuismarkt op zoek is gegaan naar een fabrikant van gietijzeren kookwaar en uiteindelijk bij Morsø is uitgekomen. De naam Nacco verdween uiteindelijk en Farbers gietijzeren Copco pannen en artikelen mochten door deze Deense gieterij – waarschijnlijk als een soort licentie – op de Europese markt worden verkocht.
Michael Lax Design
En wie was Michael Lax? Lax was een geboren Amerikaan, industrieel ontwerper en vriend van Farber, die hem betrokken heeft bij zijn Copco-onderneming. Farber noemde zichzelf een designjunkie en bewonderde het werk van Lax. Zo heeft Lax in 1965 bijvoorbeeld de bureaulamp “Lytegem” geïntroduceerd.
Het model van de blauwe en oranje pannen uit de Nacco-advertentie werden later onder het merk Copco verkocht en droegen het (meegegoten) stempel Copco Denmark Michael Lax Design. Het is zeer aannemelijk dat dit deel van de Nacco-collectie niet uit het brein van Michael Lax zijn ontsproten.
Zeker weten doen we het niet.
Made in Holland, maar waar?
Hoe dan ook, Sam Farber is niet alleen met het prachtigste gietijzeren cookware op de proppen gekomen, maar ook met plaatstalen theepotten en fonduepannen. Zoals deze theepot, wel degelijk van de hand van Lax, dat een groot succes werd.
Met de theepot hebben we nóg een onduidelijkheid te pakken, want op de onderkant staat te lezen: Copco Michael Lax Design Holland.
Even interessant als verrassend, nietwaar? Want we dachten aanvankelijk toch echt dat het hele Copco gamma door Morsø in Denemarken werd gemaakt. Nu zou je natuurlijk willen weten wáár in Holland deze theepot dan wel werd gemaakt!
Wie het weet mag het zeggen!
Ik moet je het antwoord helaas schuldig blijven…
Van Copco naar OXO
Belangrijk was in ieder geval dat Copco populair was in de Verenigde Staten. Ondanks of dankzij het succes deed Farber het merk Copco in 1982 van de hand en trok zich uit het bedrijfsleven terug.
In 1990 verbaast hij enorm door nog op gevorderde leeftijd een nieuw bedrijf te starten: OXO Good Grips, ergonomisch gevormd keukengereedschap. Farbers idee ontstond, volgens een artikel in The New York Times, in de late jaren ’80 toen zijn vrouw een appeltaart aan het maken was. Ze ergerde zich tijdens het schillen van de appels aan de onhandige schiller die pijnlijk was om te gebruiken vanwege een milde vorm van arthrose aan haar handen.
Farber zag een gat in de markt: keukengereedschappen die even functioneel als prettig zijn in gebruik. OXO wordt alom geprezen om zijn ontwerpen en is wereldwijd verkrijgbaar.
En ja, de populariteit van de gietijzeren pannen en potten van Copco duurt ook nog altijd voort. Na al die jaren zijn de tijdloze ontwerpen, al dan niet van Michael Lax, nog altijd zeer geliefd en gewild bij vintage- en designliefhebbers.
Gegrepen door de schoonheid van vintage gietijzeren “cookware”?
Update 07-feb-2022:
Op 3 februari 2022 schreef Wies, een betrokken lezer van dit artikel, naar hello@gaercookware.nl of ik wist dat het befaamde D2-model gietijzeren pan van Nacco en Copco óók onder het (hier een link die zij meestuurde) AGA-merk op de markt is gebracht geweest. Dit wist ik niet. Erg leuk om te weten en het onderzoeken waard hoe dit in elkaar steekt! Dank, Wies!
Wies is trouwens op zoek naar een ongeëmailleerde versie van de D2 van Nacco, Copco of Morsø. Wie heeft er een beschikbaar voor haar? Schrijf naar Gaer Cookware!
Bronnen: IDSA Museum Mors Loppefund blog Wikipedia New York Times